De wind deed de laatste maanden in de Gestelsestraat verdacht vaak de stem van Vincent Price na, en in het meest vervallen, leegstaande pand daar, waar tot voor negen jaar een bloeiend bedrijf in het geven van adviezen aan coaches betreffende de monitoring van cursussen gehuisvest was, is onlangs, niet totaal onverwacht, een bescheiden zwerm vleermuizen aangetroffen. De eigenaar moet daarom nog sowieso een heel lang broedseizoen afwachten voor hij de verkoop aan een handige projectontwikkelaar af kan ronden. Bij een inval van de politie – waarschijnlijk geïnitieerd door iemand die graag gewichtig doet met het hier en daar gebruiken van termen van zijn verjaarde studie psychologie – bleken er overigens ook nog andere zoogdieren in het gebouw aanwezig te zijn.
Verschillende nationale en internationale kranten pakten dit bericht (van de al dan niet vliegende, ongenodigde gasten in een van de panden in ons dorp dus) op en deze lezende kreeg ik een mooi overzicht van hoe diverse mediawerknemers bij het samenstellen van hun stukjes hun doelgroep in gedachten houden – met behulp van goed geconstrueerde onzorgvuldigheid wordt de lezers datgene toevertrouwd waar ze naar verlangen, terwijl tegelijkertijd handig opzij wordt geschoven wat dat verlangen in de weg zou kunnen staan. De Singapore Financial Times laat zo een toch wel heel andere kleur zien dan, bijvoorbeeld, de Schweizer Illustrierte. Maar het gaat verder dan het aanbieden en kiezen van een smaak in deze branche. En worden hier smaken verhandeld waar waarden aan worden toegekend – daarbovenop is er sprake van een soort spel, van een rolverdeling: de krantenuitgever biedt de (niet-kritische) afnemer x én de wil dat x waar is, en die afnemer accepteert x én de wil dat x waar is.
Nu is dat wellicht íets te boud gesteld. Een dergelijke recht-toe-recht-aan-constructie zou zelfs voor de meeste lichtvaardige nieuwsabsorbeerder niet acceptabel zijn, als er niet al een zekere voorwaarde aan vooraf is gegaan, namelijk een vooroordeel over x, leidende tot het overschatten van het gewicht van het bewijs ten gunste van x, evenals het afzwakken van enig tegenbewijs. En ‘vooroordeel’ wordt redelijk vaak gezien als een vies woord, maar men is nou eenmaal geneigd om dat aan te nemen waar men het meeste baat bij denkt te hebben. (Zo waren de neanderthalers ervan overtuigd dat je van een 5G-netwerk impotent wordt, en daarom hebben ze ook nooit tijd in de ontwikkeling ervan gestopt.)
Technieken van het manipuleren van een onderwerp in de richting van een vooroordeel zijn uitvoerig onderzocht door de politicoloog Rogall. En een van de meest voorkomende technieken hiervan is wat we tegenwoordig het Rogall-effect noemen: door het maken van een grap wordt het thema gebagatelliseerd en zo neemt het relatieve belang ervan af.
Door ontkrachtende boutades eenzelfde podium te geven als de op dat moment besproken kwestie, bevordert men, volgens Rogall, niet de luchtigheid, maar ondermijnt men juist de significantie van de betreffende issue. Zo’n gekscherende opmerking tussendoor kan bij de ontvanger werken als het uittrekken van een splinter, waardoor het probleem dat er wellicht was zijn relevantie verliest.
De domper is dat in de ontstane moet-kunnen-sfeer de aangereikte verbandtrommel slechts een doekje voor het bloeden blijkt, waar vervolgens hooguit de neus in wordt gesnoten.
beter dan groente!