Bij de verschillende overheden in ons land, groot en klein, wit, bont en fijn, is het, werd onlangs vol trots verkondigd, sinds een aantal maanden de trend om alle externe communicatie door niet één maar twee bijzondere dienstverleners, zoals professionals in het geven van trainingen over cursussen betreffende de monitoring van adviezen, te laten scannen. Twee kosten immers meer dan één.
Het voordeel van deze constructie is dat zo’n duo heel eenvoudig met een een-tweetje een verkeerde actie kan rechtvaardigen door te wijzen op een andere verkeerde actie. Prima afleiding om iets erdoor te drukken.
‘Het invoeren van een avondklok is absoluut geen goede maatregel, want onevenredig hard.’
‘Ja, maar de koekjes in de kantine zijn ook helemaal niet lekker, en bovendien zijn ze veel te klein.’
Het lijkt alsof er iets ongedaan is gemaakt. Het opsommen van twee misstanden lijkt, als je er niet te oplettend naar luistert, een en ander weer goed te maken. Waarschijnlijk komt dit omdat we gevoelsmatig aannemen dat twee ontkenningen elkaar opheffen. We herinneren ons maar al te goed dat we tijdens de lessen wiskunde vroeger erin gehamerd kregen dat de vermenigvuldiging van twee negatieve getallen een positief getal oplevert.
Maar goed, dit soort pogingen van onze autoriteiten om het plegen van een fout te billijken met het argument dat ergens anders eveneens iets niet zou deugen, is natuurlijk niet iets wat ze in een democratisch proces mee moeten laten lopen. Als deze vorm van argumentatie overtuigt, zou men immers alles kunnen rechtvaardigen. En door het onderwerp te veranderen van de ene misstand naar de andere zal een enkeling van de wijs raken, maar niet een meerderheid. Dat het voorwerk, en eigenlijk het hele werk, hierbij gedaan wordt door een tweetal deskundigen om zo het volk moeite uit handen te nemen, is daarom heel nobel van onze beleidsmakers. Tenminste, zo wordt het door elke ambtenaar keurig uitgelegd. Wat daarbij tevens nogal opvallend is, is dat overheden de ingehuurde experts onafhankelijk noemen. In geen enkele andere branche of situatie in onze samenleving, zelfs niet achter het station, wordt als enige definitie van dit woord verstaan dat er dubbel gefactureerd mag worden.
De discours-onderzoeker J.F. Thiel zou wat dit procedé betreft geen goed woord over hebben voor de informatieverwerking door onze ambtenarij. Volgens Thiel is een echte communicatie alleen mogelijk als deze tot stand komt door ongedwongen uitwisseling tussen elkaar erkennende personen (groepen) vanuit een rechtvaardige beginpositie, zelfs als er vervolgens grote ongelijkheden uit het proces voortkomen. Eventuele verschillen in de machtsverhouding van de uitwisseling zouden daarbij idealiter zo moeten worden geregeld dat ze de communicatief zwakkeren het meest ten goede komen. Het is daarbij, zo stelt Thiel, niet de bedoeling dat er gesprekspartners samenspannen om een derde partij te manipuleren.
Thiel heeft altijd weinig aanhangers gehad onder zijn vakgenoten. Zijn argumenten, hoe briljant ook, waren vaak te gebrekkig voor de sceptici. Zijn impact is echter enorm. Bijna elke latere theorie op het gebied van sociale communicatie is in wel enige mate schatplichtig aan zijn denkbeelden.